تاریخ ایران باستان، یکی از کامل‌ترین و طولانی‌ترین کتاب‌ها در زمینه‌ی ایران پیش از اسلام است که در آن بیانِ تاریخ از 2225 سال پیش از میلاد و از دورۀ سومری‌ها و اکدی‌ها آغاز گشته و تا پایان روزگار اشکانیان است

نویسنده‌ی این کتاب، میرزا حسن‏خان پیرنیا(مشیرالدوله)، از مردان خوش‌نام مشروطه بود که هم‏زمان با پادشاهى رضا شاه پهلوى مانند بسیارى دیگر از رجال شایسته‌ی ملى، از سیاست کناره گرفت و خانه‌نشین شد. این گوشه‌نشینى و ثبات پدیدآمده در کشور، موجب شد که او تاریخ ایران باستان را بنویسد.

عبدالحسین زرین‌کوب درباره‌ی شیوه‌ی تاریخ‌نگارى پیرنیا می‌گوید:

"این اثر، تنها تاریخى نیست، بلکه دائره‌المعارفى درباره‌ی تاریخ، تمدن و فرهنگ گذشته‌ی سرزمین‏هاى مهم دنیا به ویژه یونان، روم، سوریه، مصر، عربستان، میان دو رود، هند و... به شمار مى‏رود؛ چنان‌که خواندن آن، نه‌تنها موجب آشنایى خواننده با تاریخ و سرگذشت سلسله ‏هاى ایرانى (مادها، هخامنشیان و اشکانیان) و سلسله‏ هاى یونانى سلوکى مى‏شود، که اطلاعات نیکو و اصیلى درباره تاریخ خاورمیانه‌ی امروز و یونان باستان به وى عرضه خواهد کرد."

تاریخ ایران باستان از زمان تألیف تاکنون چندین‌بار به چاپ رسیده و همواره مورد استقبال پژوهشگران حوزه‌ی تاریخ و علاقه‌مندان به ایران باستان قرار گرفته ‌است، برای آنها که علاقمند هستند تاریخ ایران را عاری از غلو و زیاده‌گویی بخوانند. وسواس حسن پیرنیا (مشیرالدوله) در هرچه مستندتر کردن کتاب، ستودنی‌ست، و همین امر سبب شده تا بسیاری از اظهارنظرهای درج شده در کتاب، بدون بزرگنمایی و قابل‌اطمینان باشد.